Zespół jelita nadwrażliwego – objawy i mechanizmy ich powstawania
IBS jest niezwykle złożonym zjawiskiem, a mechanizmy leżące u jego podstaw mogą obejmować1:
- zaburzenie motoryki jelit1 - czyli kurczenia się i rozprężania mięśni układu pokarmowego, ruchów umożliwiających przesuwanie się treści pokarmowej przez układ pokarmowy. Objawy IBS wiążą się ze zmianami motoryki jelit, ponieważ powtarzające się skurcze jelit mogą powodować ból brzucha i zmiany w prędkości przemieszczania się treści pokarmowej. W rezultacie mogą występować zaparcia lub biegunka1,
- nadwrażliwość jelitową - osoby z zespołem jelita drażliwego często mają podwyższoną wrażliwość na bodźce pochodzące z jelit1. Dzieje się tak np. gdy narasta ciśnienie (np. przy wytwarzaniu gazów) lub odczucie bólu,
- zmiany w układzie nerwowym - układ ten bierze udział w kontrolowaniu motoryki jelit, odczuć z nich płynących, mechanizmów funkcjonowania wyściółki (bariery) oraz wydzielania w jelicie1. Do niekorzystnych zmian może dochodzić w dowolnym z tych obszarów, jeśli układ nerwowy jest pod wpływem czynników takich jak np. stres, lęk czy infekcja pokarmowa1.
Czynniki, które mają wpływ na mechanizmy powstawania objawów jelita nadwrażliwego
Czynniki, które mają wpływ na powyższe mechanizmy, to m.in:
- uwarunkowania genetyczne - mogą one wpływać na mięśnie lub nerwy związane z układem pokarmowym1,
- dieta - niektóre pokarmy zawierają duże ilości substancji określanych zbiorczym skrótem FODMAPs (ang. fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols, tj. ulegające fermentacji oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole). Do produktów takich należą warzywa zielone, rośliny strączkowe oraz sorbitol; są one ciężkostrawne i uważa się, że mogą powodować biegunkę lub nadmierne oddawanie gazów u osób z zespołem jelita nadwrażliwego1,
- zmiany w mikrobiomie jelitowym (termin określający „dobre” bakterie, które zazwyczaj żyją w jelicie) - badania naukowe wskazują, że ostra infekcja1 oraz antybiotykoterapia1 mogą prowadzić do zmian w składzie mikrobiomu, co wywołuje objawy jelita nadwrażliwego. I odwrotnie, stosowanie probiotyków może je łagodzić5,
- zmiany w funkcji barierowej - ściana jelita działa jak bariera między światłem jelita a resztą organizmu. Jeśli ulegnie ona uszkodzeniu (np. na skutek infekcji), układ odpornościowy może uwalniać substancje chemiczne, wpływające na motorykę jelit, może również dojść do długotrwałego stanu zapalnego1,
- czynniki psychologiczne - chociaż na niektóre osoby z zespołem jelita drażliwego schorzenie to może nie mieć żadnego psychologicznego wpływu4, to jednak stres, lęk i silne reakcje emocjonalne mogą prowadzić do zaostrzenia się jego objawów4.
Zespół jelita nadwrażliwego – objawy
Jelito nadwrażliwe i objawy rozpoznaje się po wystąpieniu poniższych problemów przez co najmniej sześć miesięcy2:
- wzdęcia2 - odczucie, że jest się „zbyt pełnym”, rozdętym, występujące w dowolnym obszarze jamy brzusznej. Możliwe też są odczucia dużej ilości gazów jelitowych lub objawy napięcia lub twardości brzucha. Wzdęcia to najpowszechniejszy objaw zespołu jelita nadwrażliwego, który występuje w prawie 90% przypadków,
- ból i skurcze brzucha2 - objaw ten może mieć różny charakter i zakres (np. nagły ból skurczowy); może wystąpić w górnej, środkowej lub dolnej części brzucha. Umiejscowienie bólu może być różne; ulgę często przynosi wypróżnienie2 lub oddanie gazów3,
- zmiany „zachowania” jelit2 - dominującymi zmianami mogą być zaparcia albo biegunka, czasem mamy do czynienia na przemian z jednym i drugim. Możliwe jest także uczucie „niepełnego” wypróżnienia2 oraz pojawiający się przy wypróżnieniu śluz2,
- inne objawy IBS to np.: niestrawność, nudności lub zgaga2, bóle głowy4, pleców2, bóle mięśniowe6, ospałość2 czy syndrom chronicznego zmęczenia4.
Zespół jelita nadwrażliwego – leczenie
Co na zespół jelita nadwrażliwego może okazać się pomocne? Aby poradzić sobie z objawami jelita nadwrażliwego (IBS), można skorzystać z następujących rozwiązań:
- stosować olejek z mięty pieprzowej - jest ona naturalnym produktem, zaleca się w ją w łagodzeniu objawów zespołu jelita drażliwego1,
- stosować leki, rozkurczowe, które mogą być bardzo pomocne w łagodzeniu objawów. Można wesprzeć się lekiem bez recepty NO-SPA® (chlorowodorek drotaweryny), lekiem na skurczowe bóle brzucha, którego działanie polega na rozluźnianiu mięśni gładkich w ścianie jelita. Lek jest dostępny w dwóch wersjach: NO-SPA® 40 mg chlorowodorku drotaweryny oraz NO-SPA® MAX 80 mg chlorowodorku drotaweryny7.
- wdrożyć drobne zmiany w diecie i stylu życia - tu pomocna może być regularna aktywność fizyczna, przyjmowanie rozpuszczalnego błonnika (np. z babki płesznik) oraz unikanie błonnika nierozpuszczalnego, który może powodować nasilanie się objawów jelita nadwrażliwego.
Zespół jelita nadwrażliwego może utrudniać codzienne życie pod wieloma aspektami. Warto wiedzieć jakie są objawy jelita nadwrażliwego oraz skonsultować się ze specjalistą, aby wdrożyć odpowiednie leczenie.
- Ford AC i wsp. Functional Gastrointestinal Disorders 2: Irritable bowel syndrome. Lancet 2020; 396: 1675–88.
- NICE Clinical Guideline. Irritable Bowel Syndrome in Adults: Diagnosis and Management 2008 (zaktualizowano 4 kwietnia 2022 r.)
- BMJ Best Practice: Irritable Bowel Syndrome, kwiecień 2022 r.
- Radovanovic-Dinic B. i wsp. Irritable bowel syndrome – from etiopathogenesis to therapy. Biomed Pap Med Fac Univ Palacky Olomouc Czech Repub. marzec 2018 r.;162(1):1-9. doi: 10.5507/bp.2017.057.
- Paine P. Review article: current and future treatment approaches for pain in IBS. Aliment Pharmacol Ther. Grudzień 2021 r.;54 Suppl 1:S75-S88. doi: 10.1111/apt.16550.
- Tang YR, Yang WW, Wang YL, Lin L. Sex differences in the symptoms and psychological factors that influence quality of life in patients with irritable bowel syndrome. Eur J Gastroenterol Hepatol. Czerwiec 2012 r.;24(6):702-7. doi: 10.1097/MEG.0b013e328351b2c2.
- CHPL NOSPA 40mg, 04.2024, CHPL NOSPA MAX 80 mg, 04.2024
MAT-PL-2301929-1.0-08.2023