Czynnościowy ból brzucha: objawy, przyczyny i leczenie

Czynnościowy ból brzucha może wystąpić sam lub z towarzyszeniem objawów takich jak np. biegunka, zaparcia czy wzdęcia². Zazwyczaj jest nieprzyjemny lub bolesny, jednak nie na tyle, by powstrzymywać nas przed wykonywaniem codziennych czynności takich jak pójście do szkoły czy do pracy¹.

Natomiast jeśli skurczowe bóle brzucha występują razem z potrzebą wypróżnienia, należy udać się do lekarza. W takich przypadkach przyczyną może być zespół jelita nadwrażliwego.

Naukowcy nie są do końca pewni, co powoduje czynnościowe bóle brzucha. Przyczyny mogą być różne i może być ich wiele lub są one podobne do tych, które prowadzą do zespołu jelita drażliwego. W szczególności dolegliwość tę może powodować połączenie następujących czynników¹:

• stres,
• lekki stan zapalny w jelitach (nadmierna reakcja układu odpornościowego),
• nadwrażliwość na ból wokół narządów wewnętrznych,
• problemy z mięśniami układu pokarmowego,
• brak równowagi między „dobrymi” a „złymi” bakteriami w jelicie.

Ryzyko wystąpienia czynnościowego bólu brzucha może również wzrastać w związku z uwarunkowaniami genetycznymi czy na skutek takich „wyzwalaczy” jak np. stres. Mówimy wtedy o bólu brzucha ze stresu.

Czynnościowe bóle brzucha mogą wyzwalać określone pokarmy lub zwyczaje żywieniowe, takie jak np. jedzenie o nieregularnych porach lub nieregularna liczba posiłków w ciągu dnia. Przydatne może być prowadzenie dzienniczka diety, co pomoże zorientować się, które pokarmy i zachowania żywieniowe wyzwalają u nas skurczowe bóle brzucha².

Chociaż naukowcy nie mają pewności co do czynników wyzwalających czynnościowy ból brzucha, możemy posłużyć się wiedzą w tej kwestii, dotyczącą diety przy zespole jelita drażliwego i innych problemach w obrębie układu pokarmowego.

Wiele osób z zespołem jelita drażliwego stwierdza, że nawroty choroby, bóle brzucha i ich przyczyny to następujące czynniki²:

• jedzenie o nieregularnych porach,
• stosowanie niewystarczająco zróżnicowanej diety, bez dostatecznej ilości pokarmów z każdej z głównych grup,
• spożywanie błonnika nierozpuszczalnego, pokarmów tłustych lub powodujących wzdęcia,
• obecność kofeiny w diecie,
• pokarmy o wysokiej zawartości ulegających fermentacji oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli (tzw. FODMAPs).

Z badań wynika, że jednym z najważniejszych czynników wpływających na stan układu pokarmowego jest stres, który zaburza funkcjonowanie osi mózgowo-jelitowej¹. Stres może powodować ból brzucha na tle nerwowym i objawy takie jak¹:

• treść pokarmowa wolniej opuszcza żołądek;
• treść jelitowa szybciej się przemieszcza, przez co szybciej odczuwamy potrzebę wypróżnienia;
• zwiększa się wrażliwość ściany jelita na ból.

Jeśli czynnościowy ból brzucha pojawia się od czasu do czasu i jest łagodny, można próbować unikać pokarmów i napojów, które powodują występowanie objawów¹. Jeśli wyzwalaczem jest stres, można spróbować o ile to możliwe unikać niektórych z tych stresujących sytuacji oraz skorzystać z technik relaksacyjnych. Jeśli objawy budzą niepokój, zawsze należy zasięgnąć porady lekarza.

Ulgę mogą też przynieść dostępne bez recepty leki rozkurczowe, np. tabletki rozkurczowe na brzuch. Są one skuteczne w leczeniu czynnościowego bólu brzucha, ponieważ działają na jego zasadniczą przyczynę, tj. wpływają na mięśnie gładkie jelit. Leki rozkurczowe powstrzymują skurcze mięśni ściany jelita⁴.

Nie musimy koniecznie sięgać po leki przeciwbólowe, złagodzenie siły skurczów nie jest ich główną rolą, poddaje to zatem w wątpliwość ich skuteczność w leczeniu tego typu bólu. Dodatkowo, bezpieczeństwo ich stosowania w przypadku bólu pochodzącego z narządów jamy brzusznej jest niższe, mogą również powodować skutki uboczne ze strony układu pokarmowego⁵.